uria Metropolitalna jest obecnie centralnym urzędem administracyjnym arcybiskupa na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej. Początki jej przypadają na ostatnie lata XVIII w., tzn. na okres, kiedy zaczęto łączyć w jedną całość Konsystorz Generalny z Kurią Arcybiskupią. Powstał wówczas w zasadzie nowy centralny urząd archidiecezji gnieźnieńskiej o zmienionym znacznie profilu działalności w stosunku do poprzedniego, którego jednak, nazwę nadal nosił: Gnieźnieński Konsystorz Generalny (Consistorium Generale Gnesnense). Natomiast mianem Kuria lub - nieco później - Ordynariat Arcybiskupi obejmowano urząd administracyjny samego arcybiskupa, rezydującego przez cały wiek XIX w Poznaniu. W roku 1927 nazwę Konsystorz Generalny zamieniono na Kurię Arcybiskupią (Curia Archiepiscopalis). Od roku 1937 zaczyna się pojawiać raz po raz nowa nazwa "Kuria Metropolitalna", która jako jedyna została wprowadzona z dniem l X 1945 r.
Mimo iż w latach 1808 i 1811 abp Ignacy Raczyński wydał ordynacje organizujące konsystorz gnieźnieński, ustrój kancelarii nie został zmieniony. Podobnie skład osobowy pracowników konsystorskich pozostał taki sam jak poprzednio. Zmianę wprowadził dopiero abp Marcin Dunin w 1831 r. Odtąd stojący na czele Konsystorza wikariusz generalny miał do pomocy trzech radców (consiliarii), którym przydzielono sprawy kościołów parafialnych, każdemu po kilka dekanatów, syndyka, dyrektora kancelarii, obrońcę węzła małżeńskiego i fiskała (w jednej osobie), registratora, trzech adwokatów spraw (advocati causarum) oraz kancelistę. W roku 1850 do grona radców doszedł jeszcze asesor (assesor) jako referent spraw kościołów w pięciu dekanatach. Urząd ten jednak zlikwidowano w 1895 r., a liczbę radców powiększono do pięciu. Następna reorganizacja składu personalnego miała miejsce w 1927 r. Od tego czasu Konsystorz, zwany już wówczas Kurią, składał się z wikariusza generalnego, kanclerza, notariusza, asystenta registratora skarbnika i kancelistów.
Konsystorz załatwiał sprawy wynikające z uprawnień wikariusza generalnego, który otrzymywał je w dokumencie nominacyjnym od arcybiskupa gnieźnieńskiego. Przez cały w. XIX aż do reorganizacji w 1922 r. wikariusze generalni byli równocześnie oficjałami generalnymi. Posiadali więc oni zarówno władzę sądową jak i administracyjną. W zakresie pierwszej należało do nich rozstrzyganie wszelkich sporów między duchownymi, kwestii wątpliwych w dziedzinie majątkowej, wyrokowanie w sprawach małżeńskich, występku symonii, bluźnierstwa oraz we wszelkich innych sprawach podlegających sądowi arcybiskupiemu. Do uprawnień wikariusza generalnego należało natomiast udzielanie instytucji na beneficja, zatwierdzanie wszelkiego rodzaju fundacji dla Kościoła, erekcji beneficjów, łączenia ich lub podziału, zatwierdzanie kontraktów dotyczących własności kościelnej, udzielanie księżom wikariatów, wydawanie im zaświadczeń o odbytych egzaminach, aprobaty do słuchania spowiedzi, mianowanie spowiedników dla zakonnic, udzielanie dyspens. Arcybiskupi wyraźnie zastrzegali sobie tylko nominacje na kanoników oraz mianowanie wyższych urzędników konsystorskich. Zakres władzy wikariusza generalnego był więc bardzo szeroki i faktycznie obejmował niemal wszystkie dziedziny życia kościelnego.
W 1922 r. zgodnie z poleceniem nowego Kodeksu prawa kanonicznego oddzielono urząd sądowy od administracyjnego i stworzono odrębną instytucję pod nazwą Sąd Arcybiskupi. Konsystorz zaś stał się odtąd tylko urzędem administracyjnym
Produkcja aktowa kancelarii konsystorskiej obejmowała aż do momentu wspomnianej przed chwilą reorganizacji dziedzinę administracyjną i sądową. Po utworzeniu Sądu Arcybiskupiego, przekazano do jego zbiornicy akt niemal wszystkie archiwalia sądowe, natomiast w archiwum Konsystorza zachowano akta dotyczące szeroko rozumianej działalności administracyjnej. Te ostatnie były przechowywane do roku 1970 w składnicy akt Kurii Metropolitalnej. Od tego czasu są one przekazywane przez ten urząd do Archiwum Archidiecezjalnego razem z później wytworzonymi aż do 1994 r., które utraciły już pierwotną swoją użyteczność bieżącą i uznane zostały za zbędne. Fakt przechowywania archiwaliów konsystorskich w zbiornicy akt Kurii oraz to, że niektóre akta zaprowadzone jeszcze w XIX w. kontynuowane były aż do 1939 r., zadecydowały, iż cały ten zasób archiwaliów, mimo iż w tej chwili większość stanowią konsystorskie, otrzymał nazwę "Archiwum Kurii Metropolitalnej".
Akta Konsystorza i Kurii, aczkolwiek dotyczą głównie sytuacji wewnątrzkościelnej, zawierają wiele materiałów natury politycznej (zwłaszcza dział: Generalia), polityczno-kościelnej oraz gospodarczej (głównie akta poszczególnych parafii). Obecnie cały, zespół dzieli się na kilka działów: generalia (AKM I), akta parafii (AKM II), personalia (AKM III), rzecznik prasowy kurii (AKM IV), obchody milenium metropolii gnieźnieńskiej (AKM V).
Dział: Generalia (1742-1994)
W dziale tym występują następujące rodzaje akt:
1. Akta ogólne (rozporządzenia, instrukcje i listy arcybiskupów gnieźnieńskich oraz Konsystorza Generalnego, rozporządzenia władz pruskich, repertoria akt konsystorskich)
2. Archiwum i biblioteka Konsystorza Generalnego
3. Urzędnicy kościelni
4. Kongregacje dekanalne
5. Dekanaty
6. Seminarium Duchowne w Gnieźnie
7. Konwikt arcybiskupi w Gnieźnie
8. Duchowieństwo
9. Parafie
10. Służba kościelna
11. Kult religijny
12. Sakramenty
13. Miejsca i rzeczy św.
14. Zakony
15. Bractwa i stowarzyszenia religijne
16. Katechizacja
17. Szkolnictwo
18. Szpitale
19. Parafialne księgi metrykalne
20. Rubrycele i schematyzmy
21. Misje zagraniczne
22. Sprawy majątkowe
23. Miscellanea (m. in. akta dotyczące wypadków politycznych 1806, 1848-1849, stanów powiatowych 1866-1869, bezrobocia w mieście Gnieźnie 1931-1933, gimnazjum w Gnieźnie (1918-1923)
Dział: Akta parafialne (XVI- XX w)
Aktualnie obejmują archiwalia dotyczące 230 parafii. Nie wszystkie akta zostały przejęte. Część z nich nadal pozostała w składnicy akt Kurii Metropolitalnej.
Dział: Akta personalne (koniec XIX-XX w.)
Dział ten obejmuje aktualnie personalia około 800 duchownych, którzy pracowali na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej.
Dział: Rzecznik Prasowy Kurii (1994-2002)
Zawiera wycinki prasowe dotyczące archidiecezji gnieźnieńskiej oraz metropolity gnieźnieńskiego
Dział: Milenium metropolii i archidiecezji gnieźnieńskie (1996-2000)
Zawiera wycinki prasowe dotyczące przygotowań i przebiegu uroczystości milenijnych (zjazd prezydentów i premierów) oraz akta sekretariatu komitetu organizacyjnego uroczystości.