rybunał Metropolitalny jest w ramach archidiecezji organem sądowym, działającym z upoważnienia i w imieniu arcybiskupa. Powołany został do życia w roku 1922 w myśl przepisów nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego. Początkowo nosił nazwę Sądu Arcybiskupiego (Iudicium Archiepiscopale). Stojący na czele Trybunału Metropolitalnego oficjał stanowi jedno forum z ordynariuszem, jego wyroki nie wymagają ani potwierdzenia ani nie dopuszczają apelacji do tegoż ordynariusza.

W skład Trybunału, poza oficjałem, wchodzą ponadto wiceoficjał, promotor sprawiedliwości, obrońca węzła małżeńskiego, notariusz i sędziowie (zwani synodalnymi lub prosynodalnymi).

Na zasób obecnie prezentowanego zespołu składają się archiwalia przekazane w 1964 r. przez kościelny organ sądowy do Archiwum Archidiecezjalnego. W składnicy akt Trybunału przechowywano oprócz akt wytworzonych przez tę instytucję, również wcześniejsze archiwalia sądowe, które wyselekcjonowano spośród akt Gnieźnieńskiego

Konsystorza Generalnego. W sensie genetycznym, więc zespół noszący w tej chwili nazwę podaną w tytule składa się z akt sądowych wytworzonych przez trzy kolejne kancelarie. Wskutek tego terminus a quo całego zespołu wyprzedza o 160 lat datę utworzenia Trybunału Metropolitalnego.

Akta sądowe dostarczają nie tylko materiałów do dziejów obyczajowości, lecz również umożliwiają ustalenie nieznanych skądinąd danych personalnych wielu osób, głównie dzięki własnoręcznie pisanym przez nich życiorysom. Z uwagi na to, że sądowi duchownemu podlegało całe terytorium archidiecezji gnieźnieńskiej, nie wszystkie zachowane akta będą interesowały badaczy dziejów Wielkopolski.

Obecnie całość ujęta jest w następujące grupy akt:

    1. Generalia
    2. Sprawy karne i sporne duchowieństwa
    3. Sprawy majątkowe
    4. Sprawy małżeńskie